" Kalabalıkta Kaybolmayın "
Farklı Etkinlikler, Kaliteli Zamanlar
Dislektik bireyin akranları ile arasında olan performans açığını kapatabilmek için yapılabilecek en önemli şey yapılandırılmış bir ortamda özel eğitim almasıdır. Peki, özel eğitim yeterli midir? Kesinlikle hayır. Birey yapılandırılmış ortamda edindiği tecrübeleri, öğrendiği bilgileri gün içinde tekrarlar yapmaz ise, kalıcı öğrenmenin sağlanması mümkün olmayacaktır. Ailelerin yaşadığı en büyük sorunlardan bir diğeri ise evde ödev zamanları ve ek çalışmaların yapılmasıdır. Akademik başarı yalnızca kitap okuyarak veya okul kitaplarında yer alan matematik becerileri üzerinde çalışarak gerçekleşmesini beklemek hem yorucu hem de uzun bir süreç demektir. Oysaki aileler özellikle ek çalışmaları oyun temelli öğretim yöntemi ile fırsat öğretimini birleştirerek yaklaşsalar, disletik bireyin okul dışında geçirdiği zamanın kalitesi yükselecektir.
Erken çocukluk dönemi ve ilkokul zamanları en aktif öğrenme oyun ile gerçekleşmektedir. Zihinsel süreçlere hizmet eden birçok kutu oyun piyasada mevcut fakat bunların dışında pratik uygulayabileceğiniz birçok etkinlik bulmak da mümkün.
Yemek hazırlarken, temizlik yaparken, yürürken, toplu taşıma veya araç içinde kısa veya uzun seyahatlerinizde, TV izlerken ve bunun gibi birçok zamanınızda yapabileceğiniz etkinlik örnekleri ise;
Rakam tekrarı:
Disletik bireylerin karşılaştıkları sorunlardan biri kısa süreli bellek gerektiren becerilerdir. Örneğin tahtadan yazı kopya etmek için kısa süreli bellek aktif kullanılmaktadır. Öğrenciler tahtada yazan cümleyi aklında tutmalı ve bunu defterine doğru bir şekilde geçirebilmelidir. Ancak tek bir kelimeyi aklında tutmaya çalışmak bile disletik bir birey için zor olabilmekte ve her kelimeye bir iki kez baktığını düşündüğümüzde çok ciddi zaman kaybına sebep olmaktadır.
Tam da bu yüzden kısa süreli belleği aktif kullanmak bir nevi kısa süreli belleğimize spor yaptırmamız gerekmektedir. Örneğin çocuğunuzla araç içinde yolculuk ederken, tablet ile oyalanmak yerine araç içinde rakam- kelime- cümle tekrarları ile yapılabilecek eğlenceli oyunlar oynanabilir. Sıra ile bir siz bir de çocuğunuz bu rakamları tekrar edebilir. (Araç kullanan ebeveyn için önerilmez )
Öncelikle çocuğunuzun bu alanda performansını tespit etmek ile işe başlayabilirsiniz. İlk seferde 3 rakam tekrarı ile başlayabilir, ard arda gelen 5 doğru tepkiden sonra bir rakam daha ekleyerek devam edebilirsiniz. Aynı şekilde farklı kategorilerden farklı kelimelerin tekrarı ve yine 3 kelime ile başlamış cümle tekrarları çalışabilirsiniz. Çocuğunuzun ilerlediğini düşündüğünüzde ters tekrarlara yer verebilirsiniz. Birlikte bu oyunlara eğlenceli bir isim koyup, kendi içinizde kurallar geliştirip eğlenceli hale getirmek sizin yaratıcılığınıza bağlı, fakat bu konuda çocuğunuza güvenebilirsiniz. Ona fırsat verirseniz, eğlenceli bir oyun mutlaka oluşacaktır.
Örneğin siz 9-3-6 rakamlarını söyledikten sonra aynı şekilde tekrar etmesi
*Ağaç-patates- çatal
*Pazardan patates aldım
Bu örnekleri istediğiniz gibi çoğaltabilirsiniz. Üst üste gelen 5 doğru tepkiden sonra bir rakam veya bir kelime daha ekleyiniz. 6 ila 8 rakam tekrarı yapabildikten sonra ters tekrarlara da yer verebilirsiniz.
Örneğin 3-7-1 dedikten sonra 1-7-3 cevabını verebilmelidir.
Benim filmim
Okuduğunu anlamanın birincil şartı kelimelerin görsellerinin zihnimizde canlanıyor olmasıdır. Bunun için Hem işitsel algı hem de zihinde görselleştirebilme becerileri için çocuğunuzun hayal dünyasının kapılarını aralamamız gerek.
Kitap okuma zamanlarını keyifli bir hale getirmek ister misiniz? Basit bir hikâye ile başlayabilirsiniz. Öncelikle kitabı siz okuyun ve kitapta geçen betimlemeleri zihninde nasıl canlandığına bir bakın. Örneğin cümlemiz:
Bir gün “Kırmızı Başlıklı Kız!” diye seslenmiş kızın annesi. “Büyükannen hâlâ hasta. Hadi giyin de, ona yaptığım şu çöreği götür.” Olsun.
Bu cümleyi okuduktan sonra şimdi hayal kurma zamanı diyerek ona ve kendinize 1 dakika kadar süre verin. Ardından ona örnek olmak için sizin bu cümleden sonra zihninizde canlanan anneyi, kırmızı başlıklı kızı, böreği ve evi anlatın, renklerini, kokusunu, şeklini betimleyin. Ardından çocuğunuzdan anlatmasını isteyin. Ayrıntıları sorular sorarak öğrenin. Kırmızı başlıklı kızın boyunu, gözlerinin rengini bile sorabilirsiniz. İlk başlarda önce siz zihninizdekileri anlatın fakat bir kaç deneme sonrasında önceliği ona verin ki, sizin hikâyenizden yardım almasın.
Çocuğunuzun okuma performansına göre kitabı tamamen siz okuyabilirsiniz, sıra ile okuyabilirsiniz veya iyi düzeyde okuma becerisine sahip ise ondan okumasını isteyebilirsiniz.
İlk ses son ses
Fonem çalışmaları okuma becerilerini desteklemek için önemli bir adımdır. Bunun için herkes sıra ile bir kelime söyler ve kelimenin son sesi ile başlayan yeni bir kelime söylenir ve son ses ile başlayan kelimeler ard arda sıralanır. Bu çalışmayı söylenen kelimeleri bir yere yazarak ardından bu kelimeler ile bir hikâye veya bir şiir yazarak destekleyebilirsiniz.
İsim – şehir - eşya
Kendi çocukluk yıllarımıza inersek hatırlayabileceğinizi düşündüğüm bir oyun. İsim-şehir-eşya-yiyecek ve hayvan kategorilerine ait, belirlenen harf ile başlayan kelimeler bulmak ve doğru kategoriye yazmak tek yapmamız gereken. Bunun için bir yere alfabeyi yazmanız ve bir tanede Türkiye haritası hazırlamanız yeterli. Hem fonem çalışması yapmış olacak hem de, zihinsel şemaları düzenlemiş, kelime çağırma aktivitesi yapmış, ülkemizdeki şehirler ve bulundukları bölgeler hakkında ve alfabe ile ilgili görsel uyarana maruz bırakmış, tarama çalışması yapmış ve en önemlisi birlikte kaliteli zaman geçirmiş olacaksınız.
Nesi var?
Disletik bireylerin okuduğunda veya duyduğunda anlamlandırmakta zorlandığı cümlelerin başında olumsuz ifadeler içeren cümleler gelir.
Bu oyunda sıra ile bir hayvan veya bir nesne tutulur ve “nesi var” sorularına olumsuz cümle yapılarıyla cevaplar verilir. Örneğin
Siz aklınızdan zürafayı tuttunuz. Çocuğunuz nesi var diye sorduğunda tuttuğunuz kelimenin sahip olmadığı özelliklerden yola çıkarak anlatmalısınız. Her sorudan sonra yalnızca bir cümle kurulmalı ve çocuğunuzun anladığından emin olmalısınız. “kanatları var değil” “desenleri yok değil” “boynu kısa değil” gibi cümleler ile onun zürafayı bulabilmesi için yönlendirmelisiniz. Bu çalışma sırasında zıt anlamlı kelimeleri, olumsuz ifadeleri, kelime çağırma ve kurala uygun cümle kurma becerileri de çalışmış olacaksınız.
Reklamlar ile eğitim
TV izlerken reklam zamanlarında zaping yapmak yerine birlikte eğlenceli bir oyun oynayabilirsiniz. Tek kural ne reklamı olduğunu önce bulan kazanır. Görsel okuma, akıl yürütme için güzel bir fırsat öğretimi. Aynı zamanda reklamda geçen markanın ismini okumak zorunda kalacak ve okuma becerisine katkıda bulunmuş olacaksınız.
Alışveriş listesi:
Yine bellek gerektiren bir çalışma fakat bu kez süremiz biraz daha uzun. Çocuklara sorumluluklar vermek onların kişisel gelişimine büyük katkılar sağlayacaktır. Evinizde alışveriş listenizi hazırlamak çocuğunuzun görevi olabilir. Buzdolabının üzerine yapıştırılmış stickerlar ile başlayabilirsiniz. Mümkün olduğunda alınacakları çocuğunuz yazsın. Alışverişe çıkmadan önce stickerları toplamasını ve bir kâğıda liste yapmasını isteyin. İlk basamak olarak 3 nesneyi aklında tutmak zorunluluk olabilir. Unutmaması için bu üç nesnenin geçtiği bir hikâye oluşturun. Diğer ihtiyaçlarınızı kâğıttan yine çocuğunuz takip etsin. Markete girdiğinizde alışveriş onun sorumluluğunda olduğu için reyonları bulma işi yine çocukta, siz sadece alınacak ürüne karar verin. Bunun için kullandığınız markayı da listeye eklerseniz ürünleri de alma işi çocuğunuzda olabilir. Böylece hem bellek hem de okuma çalışmış hem de bilişsel şemaları düzenlemiş olacaksınız.
3M (Mandal-maşa-makrome)
Disiplin alanları sarmal bir yapıya sahiptir. Siz tek bir alan üzerinde çalıştığınız sürece hedeflerinize ulaşmak zorlaşacaktır. Akademik başarı sadece kitaplardan ibaret değildir. Bunun için motor becerilere çok önem vermemiz gerekmektedir. Özellikle ince motor becerilerdeki performans yazı kalitesi ile doğrudan ilişkilidir. Çocuğumuza satırlarca yazı yazdırmak yerine boyama yaptırmak veya hamur ile oynamak önceliğimiz olmalıdır.
Mandallar ile hepimiz çocukluğumuzda oynamışızdır. Mandallar ile tren yolu yapmak, kral tacı yapmak, bebeğimize kıyafet yapmak veya arabamıza kalkanlar yapmak çok eğlenceli ve bir o kadar da yazma becerileri için önemlidir.
Farklı boyutlarda maşaları kullanarak bir yerden bir yere boncuk taşıma yarışı yapmak eğlenceli olmaz mıydı? Boncuklar için yumurta kutularını kullanabilirsiniz. Diğer ayrıntılar sizin ve çocuğunuzun yaratıcılığına kalmış, istediğiniz gibi oynamakta özgürsünüz.
Makrome ipleri ile takılar tasarlayarak, ipe boncuk dizme becerisini çalışabilirsiniz. Yine makrome ipleri ile farklı düğümler atarak hediyelik bileklikler yapabilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken tek nokta kalın ip ve büyük boncuklarla başlayarak, çocuğunuzun performansı doğrultusunda daha ince ip ve küçük boncuklara geçişler yapmak.
Can sıkıntısı taşları
Birlikte veya çocuğunuzun tek başına yapabileceği eğlenceli etkinliklerin bir listesini yapın ve bu etkinlikleri çevreden çocuğunuzla birlikte topladığınız taşların üzerine yazın. Çocuğunuz “canım sıkıldı” dediğinde ona yol gösterecek bir araç olarak kullanabilirsiniz. İçinde taşların olduğu bu kutudan 3 taş seçmesini ve içlerinden istediği herhangi birini yapabileceğini söyleyin.
Bu etkinliklerin içinde bilgisayar, tablet, TV gibi araçlar olmasın. Bunların yerine;
Birlikte keyif aldığınız birçok şeyi eklemekte özgürsünüz.
Siz yeni beceriler edinince, milyonlarca nöron arasında yeni bağlar kurulur. (anonim)
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
ÖZLEM KOÇ
